19 Mayıs İlçesi: Adında Sayı Bulunan Tek İlçe ve Milli Mücadele’deki Tarihi Rolü

Türkiye’nin Adında Sayı Bulunan Tek İlçesi: 19 Mayıs

Samsun’un 19 Mayıs ilçesi, Türkiye’de adının yazılışında sayı bulunan tek ilçe olma özelliği ile dikkat çekiyor. Eski adı ‘Engiz’ olan ilçe, 1987 yılında 103 ilçenin kurulmasına ilişkin kanunla ’19 Mayıs’ ismini aldı.

Milli Mücadele’nin Başlangıç Noktası

Adını tarihten alan 19 Mayıs ilçesi, Milli Mücadele’nin başlamasında önemli rol oynadı. O dönemde adı ‘Engiz’ olan 19 Mayıs, Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkmasının da en büyük nedenlerinden biri haline geldi.

Prof. Dr. Çağlayan: Pontus Tehlikesi ve Nebiyan Dağı

OMÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Kaya Tuncer Çağlayan, tarihi süreci şu sözlerle anlattı: “Türk milleti Milli Mücadele’de birçok tehlikeye maruz kaldı. Başkenti Samsun olacak; onların deyimiyle Amisos başkentli bir Büyük Pontus Devleti projesi vardı. Bu projenin arkasında maalesef dini hizmetler yapmakla görevli olması gereken kilise var. Özellikle Samsun metropoliti Germanos Karavangelis, kentte ve çevresindeki Rumları tahrik ve teşvik ediyor.”

Çetelerin Üssü: Nebiyan Dağı

Prof. Dr. Çağlayan, Nebiyan Dağı’nın önemini vurgulayarak şunları söyledi: “O zamanki adıyla Engiz’de biliyorsunuz ki; Nebiyan Dağı’mız var. O tarihlerde 50 civarı ayrı ayrı örgütlenmiş Pontuslu çeteler var. Bugünkü PKK’nin konuşlandığı Kandil Dağı neyse o dönemki Nebiyan Dağı da o. Buradaki Pontuslu çetelere Germanos’un koordinasyonunda silahlı mücadele emri geliyor. Samsun’un ilk Pontuslu çetelere karşı verdiği kayıplar, Engiz ilçemizde başlıyor.”

Atatürk’ün Samsun’a Gelişini Tetikleyen Olaylar

Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a gelmesini tetikleyen süreci başlatan yer olduğunu söyleyen Çağlayan, “Buradaki olaylar üzerine İngilizlerin kendilerine Samsun Amasya metropoliti Germanos’un gönderdiği raporlar, İngiliz temsilcilerine verilen bilgiler doğrultusunda Samsun ve çevresindeki gayrimüslim ahalinin, müslüman çetelerce katledildiği yalan ihbarları üzerine buraya bir Osmanlı hükümetine nota vererek tedbir alınması, alınmazsa İngilizlerin burayı işgal edeceği tehdidinde bulunuyor. Bu tehdit üzerine Atatürk’ün 9’uncu Ordu Müfettişliği’nin başına getirilip, Samsun’a çıkması sağlanıyor.” ifadelerini kullandı.

İlk Kahramanların Yaşadığı Yer

Dağköylü Fatma Çavuş’a da parantez açılması gerektiğini belirten Çağlayan, “Erkeklerin büyük bir kısmı 1’inci Dünya Savaşı’nda cephelere çağrılmıştı. Köylerde genellikle yaşlı ve çocuklar kalmıştı. Fatma Çavuş, durumdan vazife çıkarıp cesur yüreğiyle, Türk kadınının taşımış olduğu mertlikle hareket ederek, hem köyündeki hem de civar köylerdeki erkeklere adeta cesaret verip komuta ediyor.” dedi.

İsim Değişikliği Süreci

1987 yılında 103 ilçenin kurulmasına yönelik kanuna ilişkin konuşan o dönemin İlçe Belediye Başkanı Yılmaz Erel ise “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden yazılış sayıyla geldi. Kanun teklifi o şekilde verilmişti. Ben o dönemde değişmesi için bu konuyla alakalı milletvekillerimize teklif yaptırmıştım ama bakanlık geri çekmişti” diye konuştu.

19 Mayıs ilçesi, 1961’e kadar Engiz, sonra Ballıca adını taşımış, 1987’de ise 103 ilçenin kurulmasına ilişkin kanunla bugünkü adını almıştır. İlçe, Samsun’un ilk kahramanlarının yaşadığı yer olarak tarihteki önemli yerini korumaktadır.