Nöbetçi Eczaneler
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi (BEÜ) Mühendislik Fakültesi Geomatik Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, geliştirdiği yazılımla yaptığı analizlerde Konya ve Bursa ovalarında ciddi çökme hareketleri tespit etti. Uydu verilerinden elde edilen bulgular, bölgelerdeki yıllık çökme hızının yer yer 10 santimetreye ulaştığını ve bu durumun hem tarımsal hem de kentsel altyapı için büyük bir tehdit oluşturduğunu ortaya koydu.
Uydu Verileriyle Tespit Edilen Çarpıcı Deformasyon
Prof. Dr. Kutoğlu ve ekibi, Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Sentinel uydularından elde edilen verileri kullanarak geliştirdikleri yazılımla Türkiye’nin önemli ovalarını inceledi. Yapılan analizler, özellikle Konya ve Bursa ovalarında endişe verici düzeyde yüzey deformasyonları olduğunu gösterdi.
Prof. Dr. Kutoğlu, “Özellikle Konya ve Bursa bölgelerinde ciddi düşey deformasyonların varlığını keşfettik. İkisi de benzer özellikler taşıyan alanlar. İkisi de faylarla sınırlandırılmış, ama aynı zamanda da çok geniş ova alanlarına sahip ve yer altı sularından faydalanılan bölgeler, kuyular vasıtasıyla ve tarımın yapıldığı bölgeler. Buralarda çok önemli yüzey deformasyonları ortaya çıktı” dedi.
Bursa Ovası’nda Yıllık 6 Santimetrelik Çökme
Hazırlanan verileri dijital ortamda kullanıma sunduklarını belirten Prof. Dr. Kutoğlu, haritadaki mavi alanların fay hattı olduğunu söyleyerek, “Buraya baktığımız zaman Bursa Ovası’nda iki bölgede kırmızılık görüyoruz, bunlar düşey harekete işaret ediyorlar ve yıllık olarak yaklaşık 6 santimetre civarında Bursa Ovası’nın bir çökmesi söz konusu. Bu 6 santimetre, 10 yıl sonra 60 santimetreye, bu şekilde devam ettiği takdirde ulaşmış olacak. Bu hem yer altı su bütçesinin azalması hem de bölgedeki fay hareketlerinin tetiklemiş olduğu bir durum. Kent planlamasında dikkate alınması gereken bir durum” diye konuştu.
Uludağ Yükseliyor, Ova Çöküyor
Prof. Dr. Kutoğlu, Bursa bölgesindeki bir diğer dikkat çekici hareketin ise Uludağ’da gözlemlendiğini belirtti: “Bölgede, Uludağ’ın bulunması dikkat çekici. Uludağ’ın da yılda ortalama 2 santimetre kadar yükseldiğini görmüş oluyoruz. Uludağ’ın boyu giderek uzuyor. Bu durum, bölgedeki tektonik hareketliliğin bir göstergesi.”
Konya Ovası’nda Durum Daha da Vahim
Konya’daki çökmelere ilişkin de Prof. Dr. Kutoğlu, şu çarpıcı açıklamalarda bulundu: “Bu çökme yer yer 5 ila 10 santimetre arasında değişiklik gösteriyor. Ova 5-10 santim arasında çöküyor. Bu bölge, tarım yapılan ve yer altı sularının kullanıldığı bir bölge. Dolayısıyla bu oluşumda yer altı sularının kullanımı da etkili oluyor. Aynı zamanda burada Batı’ya doğru yılda 4 santimetrelik bir hareket var. Dolayısıyla buradaki çökme sadece yer altı sularının çekilmesi değil, aynı zamanda tektonik bir iteklemenin de etkili olduğu görülmekte.”
“Ciddi Tehditler Söz Konusu Olabilir”
Çökmelerin zemin üzerindeki yapılar için oluşturduğu risklere dikkat çeken Prof. Dr. Kutoğlu, uyarılarını şöyle sürdürdü: “Su çekilmesine bağlı olarak, çökmeye bağlı olarak zaman içerisinde obruklar meydana geliyor. Bursa’da bu şekilde bir obruk oluşumu pek gündemde değil. Ama bu hareketler devam ettiği sürece elbette ki birtakım yapısal hasarlar meydana gelmesi söz konusu. Deformasyon devam ettiği sürece, zemine oturan yapıların köşe noktaları, binaların oturduğu yerler farklı deformasyonlara, farklı hareketlere maruz kalırsa, binalar üzerinde deformasyon meydana gelebilir. Çatlaklar meydana gelebilir, bunlar zaman içerisinde taşıyıcı sistemlere de sirayet ederse, bölgedeki yapılar için ciddi tehditler söz konusu olabilir. Ama bu hareketler aynı zamanda yer kabuğundaki zorlanmaları da gösteriyor. Dolayısıyla bu enerji biriktiği takdirde zeminde de birtakım kütle hareketleri meydana gelebilir.”
Uzmanlar Uyarıyor: Acil Önlem Alınmalı
Prof. Dr. Kutoğlu’nun açıklamaları, Türkiye’nin iki önemli tarım ve yerleşim ovasında yaşanan bu ciddi çökme hareketlerinin, hem tarımsal üretim hem de kentsel yaşam için uzun vadede büyük riskler taşıdığını gözler önüne serdi. Uzmanlar, yer altı suyu kullanımının kontrol altına alınması ve bölgelerdeki yapılaşma planlarının bu veriler ışığında yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini vurguluyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile ilgili yerel yönetimlerin bu konuda acil önlem paketleri hazırlaması bekleniyor.